โรคกระดูกและข้อ เป็นปัญหาสุขภาพที่สำคัญ โดยข้อที่เสื่อมได้มากที่สุดก็คือข้อเข่า เพราะมีขนาดใหญ่และอยู่ในตำแหน่งที่รับน้ำหนักของร่างกายโดยตรง ทั้งยังทำหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวตลอดเวลา ทำให้เสื่อมได้ง่าย อาการข้อเข่าเสื่อมส่งผลเสียหลายอย่าง ตั้งแต่การใช้ชีวิตประจำวันที่ยากลำบากไปจนถึงภาวะทุพพลภาพ ทำให้ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ หากอาการรุนแรงจนไม่สามารถใช้งานข้อเข่าได้ตามปกติ

สาเหตุของข้อเข่าเสื่อม

มีการทำลายกระดูกอ่อนในผิวข้อเรื่อย ๆ กระทั่งเข้าไปสู่ตัวกระดูกของข้อเข่า ทำเกิดอาการเสื่อม และมีอาการแสดงออกมาตั้งแต่อาการปวดไปจนถึงการใช้งานข้อเข่าได้ยากลำบาก

สาเหตุปฐมภูมิ

• การใช้งานข้อเข่าค่อนข้างหนัก
• อาชีพของผู้ป่วยที่ต้องใช้ข้อเข่ามาก
• พฤติกรรมการใช้งานข้อเข่าในความถี่สูง เช่น นั่งยอง ๆ บ่อย นั่งพับเพียบบ่อย ขึ้นลงที่สูงบ่อย เป็นต้น
• น้ำหนักตัวมาก

สาเหตุทุติยภูมิ

• เคยมีอุบัติเหตุ
• เคยมีภาวะติดเชื้อในข้อเข่า
• เคยอักเสบจากโรครูมาตอยด์ โรคเกาต์

ความเสื่อมตามอายุ

• เริ่มเสื่อมตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป
• อายุ 60 ปีขึ้นไป อัตราความเสื่อมเพิ่มเป็นร้อยละ 40
• อายุ 75 ปีขึ้นไป อัตราความเสื่อมเพิ่มเป็นร้อยละ 50 ขึ้นไป
• ความเสื่อมขึ้นอยู่กับการใช้งานร่วมด้วย เปรียบเทียบในคนอายุเท่ากัน แต่ถ้าหากมีการใช้งานข้อเข่ามากกว่าก็เกิดอาการเสื่อมมากกว่า รวมถึงถ้าหากน้ำหนักมากกว่าในคนอายุเท่ากัน ก็อาจมีอัตราการเสื่อมของข้อเข่าที่มากกว่าด้วย

ความรุนแรงของอาการข้อเข่าเสื่อม

• ระยะเริ่มต้น สามารถทำกิจวัตรได้ตามปกติ แต่ถ้าใช้งานหนักขึ้นเล็กน้อยจะเริ่มมีอาการปวด
• ระยะที่สอง เริ่มทำงานหนักไม่ได้
• ระยะที่สาม เริ่มทำกิจวัตรประจำวันปกติไม่ได้
• ระยะที่สี่ แทบทำอะไรไม่ได้เลย รู้สึกปวดตลอดเวลา หรือต้องใช้อุปกรณ์ช่วย เช่น เครื่องช่วยพยุง

ชะลออาหารข้อเข่าเสื่อมได้โดย

• ควบคุมน้ำหนัก
• ปรับอิริยาบถ (นั่งยอง ๆ น้อยลง หลีกเลี่ยงการนั่งพับเพียบ/ขัดสามธิ ขึ้นลงที่สูงให้น้อยลง ฯลฯ)
• สร้างกล้ามเนื้อต้นขาหรือเส้นเอ็นรอบเข่าให้แข็งแรงโดยการออกกำลังกาย
• ที่สำคัญหากเริ่มมีอาการให้รีบพบแพทย์ทันทีอย่าปล่อยทิ้งไว้

ข้อมูลจาก
ศ.คลินิก นพ.วิโรจน์ กวินวงศ์โกวิท
ภาควิชาออร์โธปิดิกส์
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี
มหาวิทยาลัยมหิดล
เผยแพร่: ตุลาคม 2561